Therapeute over haar depressie

'Een depressie komt niet zomaar uit de lucht vallen'

Het duurde lang voordat psychotherapeute Maaike de Jong zelf naar een psychiater stapte voor hulp. Zij kreeg anti-depressiva en zet haar werk, nu periodiek gesteund door medicijnen, voort. De Jong is ervan overtuigd dat een depressie niet zomaar uit de lucht komt vallen. Zij helpt haar cliënten bij de moeizame zoektocht naar oorzaken. 'Je kunt lichaam en geest niet scheiden'.

Het begint altijd met een soort vermoeidheid. Alles dat anders vanzelfsprekend gaat, bijvoorbeeld groepen leiden, gaat mij moeite kosten. Dan begint de twijfel. Er gaan zich negatieve dialogen afspelen in mijn hoofd, doe ik dit wel goed, komt dat wel over? Ik rij huilend terug van mijn werk, omdat ik de betrokkenheid niet meer voel bij mijn cliënten."
Psychotherapeute Maaike de Jong vertelt haar cliënten niet dat zij ook zelf regelmatig last heeft van depressies. Zij werkt in een groepspraktijk samen met andere hulpverleners, waaronder een psychiater. Na haar studie psychologie volgde ze een oplelding tot psychotherapeut en verdiepte zich ook in de 'eutonie', een vorm van lichaamswerk.
"Het medische denken brengt een scheiding aan tussen lichaam en geest. Maar je kunt het niet scheiden. Ik ben zelf altijd geïnteresseerd in het ontstaan van die depressie. Dat gebeurt vaak maanden van tevoren."
De Jong is voorstander van een gecombineerde aanpak van gesprekken, indien nodig een eutonie-behandeling en eventueel medicijnen. "Als therapeut kun je op het moment van een vitale depressie alleen steunend werken, door er te zijn en iemand te bevestigen. Farmaceutica zijn vaak nodig. Maar op het moment dat mijn cliënt er een beetje uit komt, er meer draagkracht is, wijs ik op de mogelijkheid om te achterhalen waar die depressie vandaan komt."
Zelf zocht Maaike de Jong pas zes jaar geleden hulp bij een psychiater. Na een periode van werkloosheid - de therapeutische gemeenschap waar zij werkte werd gesloten - kon zij de depressie waar zij in terechtkwam niet meer aan. "Tijdens mijn studie had ik al jaren meegedaan aan therapeutische groepen en ook individuele begeleiding gehad. Maar het ging niet echt vooruit. Ik was helemaal niet blij met de gedachte medicijnen te moeten nemen. Toch voelde ik mij, eenmaal bij de psychiater, zo begrepen, dat hij snel mijn vertrouwen gewonnen had. Na het eerste geprek nam ik al medicatie en de angst waarmee ik 's ochtens opstond verminderde gauw."
De psychotherapeute gebruikte de afgelopen jaren een paar korte perioden antidepressiva in combinatie met een MAO-remmer. "Dat wordt dan voortdurend bijgestuurd. De arts heeft mij weleens voorgesteld een onderhoudsdosis te nemen, maar ik weet dat je daarmee op moet passen." Zij doelt op het risico dat je van anti-depressiva 'manisch' kunt worden als je daar aanleg voor hebt. Haar vader sleet zijn laatste jaren in een inrichting met de diagnose manisch depressief.
"Bij zijn dood ontstond er een gevoel van vergevingsgezindheid. Zijn ziekte had het gezinsleven heel erg belast. Naar mijn moeder toe hield ik mij sterk, zodat ze niet nog meer zou lijden. Ik moederde over mijn broertje. Bij mijn vader haalde ik het niet in mijn hoofd iets van gevoel te laten zien. Ik ben altijd iemand geweest die zich heel sterk inleefde. Ten koste van mezelf."

Depressie en verlies
Terugkijkend op haar eerste zware depressie constateerde zij dat zij te gemakkelijk over het verlies van haar werk was heengestapt. "lk had toen een beginnende relatie en voelde mij tamelijk goed. Maar de werkloosheid en de rare sfeer die daaraan vooraf ging, er waren veel spanningen, hadden mij danig onder druk gezet. Omdat ik een houding heb van mij staande te moeten houden, liet ik de ontgoocheling niet echt toe. De stress daarvan zet een biochemisch proces in werking. Een depressie komt niet altijd direct na een tegenslag. Er gaat soms zo'n drie, vier maanden overheen. Als de depressie dan doorbreekt lijkt het alsof die uit de lucht komt vallen."
De psychiater waar zij te rade ging bevestigde deze gedachte, dat de depressie een puur biochemische kwestie was. "Hij ging ook niet maanden terug om uit te zoeken wat er was gebeurd. Oppervlakkig bekeken zie je dat niet. Dat is het typische medische denken. Ik kreeg zelf pas veel later in de gaten wat er was gebeurd."
De kennis die ze inmiddels over haar eigen depressies en die van cliënten heeft opgedaan komt in de groepspraktijk goed van pas. Er zijn cliënten, bij wie hormonale veranderingen, of een schildklierafwijking duidelijk de oorzaak van een depressie vormen. Als er geen directe lichamelijke oorzaak is, onderscheidt Maaike de Jong een aantal kenmerken die zij zowel bij zichzelf als bij depressieve cliënten tegenkomt. Als eerste noemt ze 'geblokkeerde emoties'. Gevoelens van verdriet, woede en onmacht worden verdrongen, vaak door slechte ervaringen in de jeugd. "Je kunt die emoties zelf niet onderkennen, uit angst niet door anderen erkend te worden. Dat geeft een innerlijke spanning waarvan de persoon zegt: ik moet het aankunnen. Dit gebeurt meestal onbewust. De eerste stap is jezelf toe te staan dat er een probleem is. Door een therapeut die met je meevoelt kun je leren bij die gevoelens stil te staan."
Nog een oorzaak van depressie ziet zij bij mensen, vaak vrouwen, die vooral leven in functie van anderen. "Omdat je in je jeugd al hebt geleerd jezelf te verloochenen, houd je sterk rekening met wat anderen van je verwachten. Vaak wordt dat niet eens getoetst. Je bestaansrecht is gebaseerd op er voor anderen zljn. Er is te weinig zelfrespect en eigenwaarde."

Negatieve dialogen
Waar Maaike de Jong zelf veel last van heeft gehad zijn zogenoemde 'negatieve dialogen'. "Dat zie je vaak terugkomen bij depressieve mensen. Ze zijn zeer veeleisend en kritisch naar zichzelf, hebben een sterk gevoel van onmacht. De eigenwaarde is afhankelijk van wat men presteert in plaats van wie men is. Men heeft nooit geleerd te genieten of zichzelf te waarderen op grond van goede eigenschappen. Als het goed is heb je die basis van je ouders meegekregen. Zoiets kan later opgebouwd worden, maar het is een lange weg. "
Als psychotherapeute krijgt ze in haar praktijk ook mensen die 'geen taal hebben om hun emoties te uiten'. "Je vraagt: wat voel je en ze kunnen daar niet op antwoorden. Ik had dat vroeger zelf ook. Met die cliënten doe ik veel lichaamswerk."
Maaike de Jong heeft sinds een jaar geen last meer van haar depressies. "lk heb het gevoel dat het de goede kant opgaat. Dat ik mijzelf minder onder druk zet en minder in functie voor anderen leef. Ik stel me onafhankelijker op zowel in mijn werk als in mijn relatie. Maar ... als de stress weer groot genoeg is, ligt de depressie nog steeds op de loer."

(Maaike de Jong is, om herkenning te voorkomen, een schuilnaam)

Petra Hunsche

Postbus 75249, 1070 AE Amsterdam Tel: 020 - 694 6850

Homepage http://www.tijdschriftdeviant.nl E-mail redactie@tijdschriftdeviant.nl

Deze homepage kwam tot stand dankzij subsidies van: Stichting Antonia Wilhelmina Fonds te Leiden Stichting het R.C. Maagdenhuis te Amsterdam

Voor vragen, suggesties of problemen met deze homepage kunt u zich tot onze webmaster wenden.