‘Dit gaat ook over mij’

25 mei 2018 • Timo van Kempen • STIGMA EN ZELFSTIGMA

Het idee werd geboren in de vroege uurtjes in de kroeg: een estafetteloop organiseren over een afstand van 555 kilometer. Het bleek geen grootspraak. Na de pilot in 2012 groeide het idee in vijf jaar uit tot een van de grootste evenementen in de GGZ: de Socialrun. Aan de vijfde editie deden vorig jaar 30 teams mee. Ze liepen 70.000 euro bij elkaar om psychische kwetsbaarheid bespreekbaar maken te bevorderen. In de aanloop naar de volgende ronde van de Socialrun, eind september, sprak Deviant met organisator Frank Bonekamp.   

Was 444 kilometer niet genoeg?
‘Nee,’ zegt initiatiefnemer van het eerste uur, Frank Bonekamp, resoluut. ‘We wilden de langste estafetteloop in Europa zijn.’

Waarom?
‘Om aandacht te krijgen. We willen een brug slaan tussen GGZ en samenleving. Na de pilot in 2012 hebben we Stichting Socialrun opgericht, we wilden in vijf jaar groeien naar tien deelnemende teams. In 2013 stonden er bij de start al negen teams. We kregen veel bijstand. Ook vanuit de politiek. Aleid Wolfsen, burgemeester van Utrecht, was er in 2013 ook bij. Thema van de Socialrun is het bespreekbaar maken van psychische kwetsbaarheden. Het gaat over exclusie en inclusie. Erbij horen is niet iets wat móet, maar waar je als samenleving wel de mogelijkheid voor moet bieden. Het gaat om bewustwording van stigmatiseren.’

Je hebt zelf ADHD. Spreek je uit eigen ervaring over zelfstigma en stigma?
‘Mijn diagnose werd op een gegeven moment ook intrinsiek. Ik ging erin hangen en dacht: ik kan er dus zelf niets aan doen. Als je jezelf als cliënt ervaart, zet je jezelf op een bepaalde manier in de markt. Maar je bent meer dan dat. Een onderdeel van je is cliënt. Maar dat ben je niet in je geheel. Je bent niet alleen depressief, psychotisch of ADHD-er. Het gaat erom dat je daarnaast ook verantwoordelijkheid aangaat voor de dingen die je wél kunt. Je kunt ernaar gaan leven en het als excuus gebruiken om dingen uit de weg gaan. Bij mij was dat bijvoorbeeld mijn administratie doen. Daar kreeg ik mijn kop niet bij.’

En andersom?
‘Ik houd van risico’s nemen en snelle keuzes maken. Dan zeiden anderen: "Daar heb je hem weer." Er zijn veel vooroordelen. Iemand met autisme wil geen contact. Iemand die verslaafd is, heeft schulden en kan niet meer werken. Iemand die psychotisch is, is gevaarlijk. Uit onderzoek in Engeland is gebleken dat acht op de tien mensen meer last hebben van de stigma’s en zelfstigma’s dan van de symptomen zelf. Wij geloven dat het anders kan. Het wegnemen van stigma’s moet vooral ook in de maatschappij gebeuren.’

Hoe dan?
'Bij de Socialrun brengen we partijen bij elkaar. Er doen GGZ-instellingen en bedrijven mee. Cliënten en bestuurders, allen zijn gelijk. We lopen met een grote lus rond het IJsselmeer. Ieder team bestaat uit twee sub-teams die om de beurt een etappe van zo’n 60 kilometer lopen. Om de lopers heen hangt een enorme logistiek. Er fietst voortdurend een fietser mee die navigeert, er moeten rustplaatsen geregeld worden, de catering, een masseur, sponsorwervers enzovoorts. Een team bestaat uit zo’n 24 mensen.’

Komt iedereen over de finish?
‘Het gaat om grenzen verleggen, maar het moet wel veilig blijven. Het is gebeurd dat een team tijdens de run dacht: dit is niet verantwoord, wij slaan een etappe over. Dat is niet het idee waarmee je van start gaat, maar wel een manier om binnen de grenzen van het aanvaardbare te blijven. Ons motto: meedoen is winnen.’

Maar je wilt toch vooral geld binnenhalen?
‘Het gaat om intrinsiek gemotiveerd geld. Er bestaat veel voorlichting over stigma, maar daar komen altijd dezelfde mensen naar toe. Wij willen juist de mensen bereiken die weinig van stigma weten. Mensen komen soms met een ander doel binnen. Instellingen denken soms allereerst aan hun PR en marktpositie. Of denken een leuk loopje en gezellig weekendje te gaan doen. Het is aan ons als organisatie om ze uit te leggen dat er méér aan vast zit. Daarmee bereiken we mensen en nieuwe partijen op een andere manier. We zien dat dit werkt.’

Hoe werkt dat?
‘Binnen een team kunnen mensen zich niet beperken tot hun rol in het dagelijks leven. Je bent tijdens de run niet langer de bestuurder die beslissingen neemt of de hulpverlener die bepaalt wat goed is voor anderen. De directeur is weer ‘Piet’ en kent de naam van de cliënt ook. Alleen als je die rollen van je aflegt kom je gezamenlijk tot de finish. Je weet hoe iedereen ruikt na een stuk rennen en dat ook de directeur een windje laat in de bus. GGZ-instellingen komen elkaar bij de Socialrun na een jaar weer tegen en kennen elkaar niet meer alleen als concurrent. Er doen ook bedrijven mee. Er is regelmatig sprake van coming-outs. We zaten laatst met een aantal mensen van defensie aan tafel om het festivalterrein in Bunnik te verplaatsen naar Soesterberg. Daar deden we ons verhaal over psychische kwetsbaarheid. Aan het einde van het overleg zeiden twee mannen aan tafel: "Dit gaat ook over mij." In 2017 startten er 30 teams en kwamen er 3000 mensen naar het afsluitende festival. Wij zijn het grootste GGZ-feestje. In 2017 konden we 30 projecten met subsidie ondersteunen. Vorig jaar waren er naast de run zo’n 50 kleine evenementen om sponsorgelden binnen te halen. Mini-runs, high tea’s, auto’s wassen…’

Er gaat veel geld om in het project. Is de organisatie onafhankelijk?
'De kosten voor de organiserende stichting komen uit de inschrijfgelden en sponsors die we zelf werven. Ik ben niet betrokken bij de toekenning van subsidies. Daar heb ik te veel vriendjes voor binnen de projecten, dus dat doet een aparte onafhankelijke commissie. Alle sponsoropbrengsten van de teams gaan naar de projecten die we subsidiëren. Dat gaat heel laagdrempelig. Een subsidieaanvraag kan uit één A-viertje bestaan. Vorig jaar kon er 70.000 euro aan 30 projecten worden besteed. Zoals aan Stillen, een theaterstuk over eetstoornissen. Maar ook aan het uitbrengen van boeken en voorlichtingsmateriaal en bijvoorbeeld de Stigmajas, een intercultureel project. Sommige aanvragen zijn heel klein. Zoals de 500 euro voor Radio Signaal, die uitzendingen maakt over stigma en zelfstigma. Aan de Socialrun werken enkele tientallen vrijwilligers mee en aan het afsluitende Te Gek festival!? nog eens vijftig vrijwilligers. Dit jaar gaan we als zelfstandige stichting verder. Nienke Bouwman wordt projectmanager. Ze werkte de afgelopen tien jaar als verpleegkundige in de GGZ en sinds vorig jaar werkt ze mee aan Psychosenet. Ze organiseerde het afsluitende festival bij de Socialrun. Haar baan als verpleegkundige heeft ze opgezegd om zich beroepsmatig bij de organisatie van de Socialrun aan te sluiten. Over het afsluitende festival zegt ze: "Je kunt er met je gezin naartoe en met cliënten. De sfeer is fijn en we maken op een leuke manier een verbinding tussen de samenleving en de GGZ. Ik ben de hokjes en de scheidslijnen tussen cliënten en hulpverleners zat. In mijn opleiding als verpleegkundige leerde ik dat ik een muur moest optrekken en afstand moest houden van cliënten. Ik vond dat niet werken. Als je je als hulpverlener kwetsbaar opstelt doen cliënten dat ook. Er is nog veel winst te halen als het gaat om stigma en openheid.”’

Inmiddels heeft de Socialrun ook projecten in Denemarken, Boekarest en België. Kan het project aan haar eigen succes ten onder gaan?
Bonekamp: ‘Stigma is grensoverschrijdend. Door over de grenzen te kijken wordt de impact groter. Maar het moet niet té snel groeien, want dan kan het sociale aspect verloren gaan. Dan zouden wij met regeltjes moeten komen en die gaan handhaven, en straffen moeten gaan uitdelen. Dat gaat totaal tegen de doelstelling in. We willen niet sneller groeien dan we organisatorisch aankunnen. Tot dusver loopt het in de pas. Bovendien vragen wij meer van teams dan alleen deelname, de run uitlopen of geld ophalen. Er mislukken projecten en dat mág ook. Heel soms gaat het ineens ook wel eens heel slecht met iemand. De strijd tegen stigma ga je niet winnen. Je kunt die ten goede draaien. Géén stigma is geen optie. Het is ook iets menselijks. Je mag iets vinden. Ook van een ander. Als je maar bereid bent het te keren door te luisteren. Je hebt impact als mensen gaan nadenken over wat ze doen.’

https://www.socialrun.nl
https://www.psychosenet.nl
https://www.psychosenet.be/