Therapiewinst?

4 juli 2018 • Gee  de Wilde • ONDERZOEK EN PRAKTIJK

De Nederlandse vertaling van Thrive - The power of Psychological Therapies (Therapiewinst - de waarde van psychologische behandeling) was voor de Vereniging van Gedrags- en Cognitieve therapieën, aanleiding om op 15 juni een symposium te organiseren. Naast een van de schrijvers, de Engelse psycholoog David Clark, trad een stoet aan Nederlandse toponderzoekers aan. Hun opdracht was tweeledig. Naast bewijzen leveren voor de effectiviteit van psychologische behandelingen, wilden zij de maatschappelijke en economische winst ervan met cijfers staven. Dat lukte maar gedeeltelijk.

Verkooppraatjes?
‘Verkooppraatjes!’ Aldus een boze meneer over de verhalen van het rijtje toponderzoekers die hun resultaten van de effecten van psychologische behandelingen van psychische problemen oplepelden. Aan het eind van de bijeenkomst verhaalden twee vrouwen met ervaring als patiënt over de moeizame processie van Echternach - drie stappen vooruit; twee achteruit - die zij door het Nederlandse hulpverleningsland hadden gemaakt. ‘Wat een discrepantie tussen deze verhalen en de generalisaties in de verhalen van de wetenschappers’, aldus de boze meneer. ‘Zorg-op-maat is daarin heel ver weg!’

Het gaat om meer
De interventie was een vliegje op de schouder van de voorzitter van het symposium, Arnold van Emmerik, die hem er snel vanaf sloeg, en het woord gaf aan Marjan ter Avest, directeur van Mind, de koepel van patiënten- en familieorganisaties. Zij had de middag anders beleefd dan de kritische meneer. Zij omhelsde de harde cijfers die onderzoeken in Engeland en Nederland aan kennis over ziektelast en effecten van behandeling hebben opgeleverd, want ‘gebrek aan kennis levert rare opvattingen bij politici op. Minister Schippers suggereerde ooit dat mensen met psychische problemen maar een kopje koffie bij de buurvrouw moesten gaan drinken. En dat zelfredzaamheid veel ellende zou kunnen voorkomen. We zien nu wat van die houding heeft opgeleverd.’ 

Maar ook zij kwam met een kritische noot. Zij waarschuwde ervoor behandelingen in de ggz niet te heilig te verklaren, ‘want het gaat om zoveel meer: om goede huisvesting, bestrijding van schulden en armoede, werk, relaties.’

Nationale Engelse aanpak groot succes
Verklaarden eerdere sprekers de ggz dan heilig? Een beetje wel. In ieder geval de cognitieve gespreksvoering. Want die werkt, zo wilden ze aantonen. De euforie over de Engelse resultaten probeerden zij te benaderen met Nederlandse.

Voor de Engelse loftrompet is alle reden. David Clark gaf een jaloersmakende presentatie. Niet alleen zijn performance was voorbeeldig. De Engelse aanpak van met name angst- en stemmingsstoornissen in de afgelopen tien jaar was en is doortastend. Opeenvolgende regeringen werden overtuigd van de economische winst die met het terugdringen van psychische stoornissen kan worden behaald: minder zieke werknemers, minder kosten voor somatische zorg. Investeringen in de opleiding van meer dan 10.000 therapeuten, en tientallen psychologische centra zorgen er voor dat jaarlijks meer dan 550.000 Engelsen een kortdurende therapie van gemiddeld 6,5 sessies krijgen aangeboden. Van deze groep is van 98% bekend wat de resultaten waren. Zelfs na een jaar zijn die goed. Het leeuwendeel van de cliënten is klachtenvrij of heeft minder klachten.

De geheimen achter deze resultaten zijn tamelijk eenvoudig. Een kleine greep: help mensen binnen 6 weken, want als ze langer wachten, worden de resultaten slechter. Bied mensen een beperkte maar werkzame therapie aan uit de cognitieve gedragshoek. Zorg dat alle therapeuten die beheersen. Zorg voor intervisie om de niet-werkzame interventies (bij drop-outs) te verbeteren. Zorg voor 100% resultaten-metingen.

Nederlandse chaos leidt tot stilstand
Vijf Nederlandse onderzoekers kwamen vervolgens met hun bevindingen. Over werkzame behandelingen van mensen met psychosegevoeligheid bijvoorbeeld. Mark van der Gaag (VU, Amsterdam) verzuchtte dat het maar niet wil lukken om mensen met psychosegevoeligheid tijdig in behandeling te nemen met cognitieve gedragstherapie (naast medicatie), terwijl we weten dat dat de kans op een psychose sterk kan doen afnemen, en terwijl we ook weten dat de kans op recidive groot is. Volgens Van der Gaag zijn zorgverzekeraars niet geïnteresseerd, en veranderen ggz-instellingen veel te traag. ‘We hebben zorgstandaarden en richtlijnen, onderzoek en resultaatmetingen, maar tegelijkertijd een DBC- en verantwoordingssystematiek, en een marktwerking die chaos oplevert, waardoor alles tot stilstand komt.’

Frustraties
Het moet voor Nederlandse onderzoekers frustrerend zijn om te merken dat bewezen interventies maar mondjesmaat in praktijk worden gebracht. Ad de Jongh (UvA en VU, Amsterdam) laat zien dat EMDR bij getraumatiseerde kinderen al bij gemiddeld twee en een half uur effect heeft. En bij volwassenen binnen zeven uur; en die zeven uur kunnen ook in één week. Zelfs bij langdurige en ernstige gevallen lukt het bij een behandeling van twee maal vier dagen. Lichte wanhoop klinkt bij De Jongh door als hij vertelt dat we in Nederland maar 16% van de getraumatiseerden in behandeling krijgen.

Zo begrijpt Liesbeth Utens (De Bascule, Amsterdam) niet dat huisartsen bij een eerste contact met iemand met angststoornissen maar in 4% van de gevallen een doorverwijzing doet.

Mensen verhalen
Na de verhalen over getallen, cohorten en percentages kwamen aan het eind van de middag dan toch nog de twee mensenverhalen. Die brachten het verouderde en paternalistische ggz-systeem van Nederland weer even goed in beeld. En wie denkt dat dat verhalen uit de oude doos zijn, schrikt bij de recente ervaringen van de jongste van de twee. Geklungel.

En? Heeft zij het meest aan gedrags- en cognitieve therapieën gehad? Nou nee. Ze heeft vooral veel geleerd van ‘goed ademhalen’.

Manifest
Het verlangen naar een nationaal gezondheidszorgsysteem, zoals NHS in Engeland (een oud communistisch systeem noemt Van Emmerik dat met een kwinkslag), wordt deze middag niet verder uitgediept. Ook het manifest dat naar aanleiding van het verschijnen van Therapiewinst aan staatssecretaris Bolhuis op 18 juni is aangeboden, rept niet over een nationale aanpak zoals in Engeland. Het blijft bij een oproep om in psychologische hulp te investeren.

Richard Layard & David Clarc Therapiewinst - de waarde van psychologische behandeling, Uitgeverij Boom, 2018. 320 blz. €24,50 

Foto's: Rawpixel en Tracey Hocking on Unsplash