Een hond als buddy

16 januari 2019 • Henk Maurits • FILMRECENSIE

BUDDY affiche1 kopieBuddy- of maatjesprojecten zijn al jaren een vertrouwd beeld in de psychiatrie. Een hond als buddy is pas iets van de laatste jaren. Je komt ze onder meer tegen bij oorlogsveteranen met PTSS, maar ook als hulphond bij kinderen met autisme. Hoe belangrijk en waardevol die buddyhonden kunnen zijn, wordt zichtbaar in Buddy, de nieuwe film van Heddy Honigmann. Een ontwapenend, liefdevol portret van zes mensen met verschillende lichamelijke en/of psychische beperkingen, voor wie hun hulphond zorgt voor veiligheid, rust, troost, vrijheid of ondersteuning bij allerlei praktische zaken. 

Onvoorwaardelijke liefde
Buddy is in de eerste plaats een film over liefde. Onvoorwaardelijke liefde van de hond voor zijn baas, maar ook van de mens voor het dier. Het druipt ervan af in de beelden en anders vertellen de geïnterviewden het wel als Heddy Honigmann er vanachter de camera naar vraagt. Ze zijn zonder uitzondering enthousiast, tot bijna euforisch over hun hulphond. Psycholoog Hans zegt letterlijk over zijn blindengeleidehond Missy: ‘Ik ben verliefd op haar. Het voelt als liefde.’ Hij ziet het als een relatie tussen een mens en een hond.

De vertedering begint al in het eerste shot van de film, met de close-up van een moederhond en een batterij drinkende puppy’s aan haar buik. Hierna worden een voor een de hoofdpersonen uit de film geïntroduceerd. Van de jonge rolstoeler Annabel, die haar geleidehond als een ‘extra ledemaat’ beschouwt, tot de blinde vrouw van 86 die enthousiast met haar hond Makker door het bos holt. Voor een ander is de hulphond in één woord: ‘vrijheid’. Zonder hem zou ze, als alleenstaande vrouw met een lichamelijke beperking, niet zelfstandig kunnen leven. Het is verbazingwekkend om te zien waar haar hulphond allemaal toe in staat is als ze naar bed wil of zich ’s nachts wil omdraaien.

Crazy
Heddy Honigmann werd getriggerd voor het onderwerp van haar film, toen ze in 2014 de bekroonde reclamespot zag van de Stichting Hulphond Nederland over een militair met PTSS. In 35 seconden werd de waarde van een buddyhond voor een getraumatiseerde oorlogsveteraan neergezet en Honigmann zag er meteen een film in. Sinds haar indrukwekkende documentaire Crazy uit 1999 heeft ze, zoals ze zelf in een interview zei, een zwak voor militairen die met een posttraumatische stressstoornis zijn teruggekeerd uit oorlogsgebieden.

In Crazy kreeg ze veteranen aan het praten met behulp van muziek. Herinneringen aan één speciaal lied of muziekstuk dat troost gaf in bedreigende situaties. Zoiets zag ze ook voor zich in een film over veteranen met een hulphond, waarin de hond de sleutel moest worden om de herinneringen te ontsluiten. Dat lukt haar ook goeddeels bij Trevor, een van de hoofdpersonen in de film. Met zijn hond als schildwacht naast zich vertelt hij aarzelend over wat hem in Uruzgan is overkomen. Een ontploffing op 50 meter afstand, die leidde tot verwondingen aan zijn rug en toenemende fysieke beperkingen.

BUDDY oorlogsveteraan Trevor met hulphond Mister kopieMaar meer nog tobt hij met zijn oorlogservaringen in een land waarvan hij de naam niet wil of kan noemen, maar die herinneren aan het Srebrenicadrama in Joegoslavië, waar hij zag hoe vrouwen verkracht werden en mannen vermoord. ‘En dan je mag niks doen…’ Het is het ergste wat hem is overkomen en hij kan er nog steeds niet over praten. Zittend op een bankje in een park, met zijn vrouw links naast hem en Mister, zijn hulphond aan de andere kant, vertelt zijn echtgenote dat hij er met niemand over wil praten omdat hij er niet aan herinnerd wil worden. De enige aan wie hij zijn geheimen heeft toevertrouwd is Mister, ‘want die vertelt niets door,’ zo zegt hij met een wrange glimlach.

Memorabel
Het is een van de meest memorabele scènes in de film, waarin we ook zien hoe de hond reageert op het gedrag van zijn baas. Als Trevor praat, houdt Mister, als een soort bodyguard, in de gaten wat er achter diens rug gebeurt. En als de vrouw van Trevor even wegloopt, verandert hij direct van positie en oriënteert zich op het gedrag van zijn baas.

Mister moet zorgen voor het gevoel van veiligheid en vertrouwen dat Trevor volledig is kwijtgeraakt. Als het te druk wordt in het park wil hij weg en hij heeft moeite met de herfstbladeren op de grond, ‘omdat je niet weet wat er onder verstopt kan zitten’. De enige die hij volledig vertrouwt is zijn hulphond, die ’s nachts naast zijn bed ligt en hem wakker maakt als hij een nachtmerrie heeft.

Honigmann gaat daarin zo ver dat ze een infrarood-nachtcamera monteerde in de slaapkamer van Trevor om het gedrag van de hond in beeld te brengen. Zoals ze ook regelmatig op ‘hondhoogte’ filmt om de focus op de hulphonden te versterken. Opvallend is daarbij hoe braaf, gehoorzaam en gewillig die honden zijn. Ze doen gedisciplineerd en goed getraind, zonder geblaf, wat er van ze wordt verwacht. Of het nu gaat om een blinde man die de trein in wil, een rolstoeler die een popfestival bezoekt, een vrouw die een injectie nodig heeft of een autistische jongen die verstoppertje wil spelen met zijn hond.

Autisme
BUDDY Zeb met zijn knuffeldier Utah kopieHonigmann geeft in Buddy niet alleen extra aandacht aan oorlogsveteraan Trevor, maar ook aan de autistische Zeb en zijn hond Utah. Zeb heeft PDD-NOS en epilepsie, zo vertelt hij, terwijl hij constant aan het ravotten is met Utah. Het is zijn knuffeldier en Utah laat het allemaal gebeuren. Als Zeb wil spelen speelt Utah mee, als Zeb druk is zorgt Utah voor rust en als Zeb verdrietig is gaat Utah stil tegen hem aan liggen. Zeb’s moeder vertelt dat de hond dingen voor elkaar krijgt die haar niet lukken. ‘Ik ben er wel eens klaar mee, maar Utah nooit, die blijft terugkomen.’

Voor Zeb is Utah een onmisbare schakel in zijn leven geworden. Als Honigmann hem vraagt zijn hond een cijfer te geven krijgt die direct een 10. ‘Utah zorgt ervoor dat ik weer rustiger word en dat kan zij veel beter dan mamma.’ ‘s Avonds in bed maakt hij in een ontroerende scène tijdens het zingen van een droevig liedje voor Utah, nog eens duidelijk wat zijn buddy voor hem betekent.

Het is een van de vele mooie, liefdevolle en vertederende scènes in de film, waar Honigmann patent op heeft, zoals ze eerder aantoonde in films als Hersenschimmen, Metaal en melancholie, O Amor Natural en Forever. Films waarvoor ze op het IDFA 2013 al eens de Living Legend Award ontving. Met Buddy maakt ze haar reputatie opnieuw volledig waar.

Buddy. Heddy Honigmann, Nederland 2018, 86 min. Première op IDFA 2018. Sinds 3 januari 2019 te zien in de filmhuizen en later in het jaar ook op tv.

Buddy is ook thuis te bekijken via: www.picl.nl