Nieuwe loot biedt hoop

24 november 2019 • Rozemarijn Esselink • BOEKBESPREKING 

Rozemarijn Esselink las Internal Family Systems therapie. Een traumabewuste behandeling voor angst, depressie, PTSS en verslavingsproblemen. Een boek over een van oorsprong Amerikaanse psychotherapie. Kern van de therapie: de gekwetste delen van een beschadigd iemand behandelen opdat ze weer deel uit gaan maken van het zelf. Het boek, geschreven voor therapeuten, is ook interessant voor mensen die geinteresseerd zijn in zelftherapie.

Zelfgeleid
Weer een nieuwe loot aan de tak van mooie psychotherapieën. Nou ja nieuw, er wordt al dertig jaar gewerkt met Internal Family Systems Therapy (IFS) en het heeft inmiddels het predicaat evidence based. IFS is ontwikkeld door Richard Schwartz (relatie- en gezinstherapeut, Harvard Medical School) die bij de behandeling van getraumatiseerde mensen regelmatig hoorde over hun dialogen met verschillende 'delen'. Als het lukte om samen met de cliënt in contact te komen met deze delen of mentale toestanden, kon de cliënt wat afstand krijgen tot het vaak nogal verwrongen perspectief van dat deel. Zoals bijvoorbeeld een eetstoornis-deel of een extreem zelfkritisch deel. Naast deze delen is er het 'zelf', ook wel essentie genoemd, of ziel, of 'de kern waar het bewustzijn zetelt'. Kern van IFS is de gekwetste delen van onszelf te behandelen zodat zij deel gaan uitmaken van het zelf. Zo kunnen mensen 'zelfgeleid' worden (www.selfleadership.org). Dat zelf is 'een helpende kern, die geen deel is. Die kern wordt gekenmerkt door evenwichtigheid en compassie'. Zo'n kern of zelf hebben we allemaal, maar een zelf kan bezet zijn door eindeloos veel delen.

Ballingen en brandweerlieden
IFS is een gedetailleerd uitgewerkte en beproefde methode met therapeutische begrippen, oefeningen, werkbladen en meditaties Onderscheid wordt gemaakt tussen drie soorten delen: getraumatiseerde delen of ballingen, deze hebben de meeste invloed op andere delen. Daarnaast zijn er twee soorten beschermende delen, te weten proactieve beschermers of 'managers'; en reactieve beschermers oftewel 'brandweerlieden'.

De therapie, en ook dit boek, gaat van begin tot eind over het communiceren met delen, op uitzonderlijk respectvolle en compassievolle wijze. Het boek (A4 formaat) is helder en didactisch en beschrijft het therapieproces en de voetangels en klemmen stap voor stap aan de hand van voorbeelddialogen tussen de patiënt en diens delen en de therapeut en (ja ook) diens delen. Het zijn mooie en instructieve dialogen, waarbij opvalt dat de persoon van de therapeut net zo goed als de patiënt werkt aan de innerlijke verbinding met zichzelf.

Andere aanpak van trauma
IFS is een niet-pathologiserende manier van traumabehandeling. Symptomen worden gezien als natuurlijke pogingen om te overleven. Zo zijn er bij een borderline persoonlijkheidsstoornis 'ballingen, wanhopige jonge delen die van binnen door andere delen worden geschuwd en ernaar verlangen verlost te worden (...) en beschermende delen die het risico van intimiteit vermijden en die ervan overtuigd zijn dat doodgaan de enige manier is om te ontsnappen aan de emotionele pijn'. Een narcistische persoonlijkheidsstoornis representeert kortweg een 'beschermer die een verguld zelfportret omhooghoudt als schild tegen de pijlen van schaamte'.

Hoop
Internal Family Systems therapie is geschreven voor therapeuten, maar het is ook uitstekend te gebruiken in het kader van zelftherapie en herstel. Het biedt empowerment en hoop. Het is zo optimistisch dat ik het hier en daar onrealistisch vond. Bij stagnatie of vastlopen is het devies altijd: doorgaan met vragen te stellen aan delen. Er bestaat voor IFS-therapeuten geen enkel deel dat niet benaderd kan worden. Ook worden korte uitstapjes gemaakt naar de neurobiologie.

In ons land wordt IFS tot dusver door slecht enkele therapeuten aangeboden. Het is te hopen dat deze therapie ook hier breder beschikbaar komt.

Internal Family Systems therapie. Een traumabewuste behandeling voor angst, depressie, PTSS en verslavingsproblemen

Frank Anderson, Martha Sweezy, Richard Schwartz.  Uitgeverij Mens, 192 blz., € 26,50

(www.uitgeverijmens.nl/ifs-werkbladen)