Gevangen in de zorg          

19 januari 2021 • Joost Pieterse •  ERVARINGSVERHAAL

Dit is een ervaringsverhaal over dakloosheid. Joost verbleef acht maanden aan de onderkant van de samenleving, ofwel in een GGZ-instelling in de vorm van een woonvorm voor daklozen. Hij zou er ook behandeld worden, maar raakte van de regen in de drup. Joost voelde zich gevangen in de zorg.

Alles kwijt
Vanwege het beëindigen van een relatie raakte ik alles kwijt, huis, bezittingen en ongeboren kind. Ik kwam bij een GGZ-instelling, een woonvoorziening voor daklozen, terecht; er waren even geen andere mogelijkheden. Naar ze zeiden boden ze tevens behandeling. Immers er is een psychiater, huisarts en verpleegkundigen. Declaratie geschiedt via een openstaande DBC (Diagnose Behandel Combinatie). Maar je wordt er niet beter.

Ik verblijf in een pand aan de herbestemming waarvan ik indertijd zelf meewerkte als projectontwikkelaar van het bouwbedrijf. Ik ken het pand dus goed. Hoe de gang van zaken aldaar zou zijn kon ik destijds slechts raden, maar die heb ik inmiddels aan den lijve ondervonden. Het is een verre van prettige plek om te verblijven, een allerminst veilige basis en (nacht)rust is er zeldzaam. Psychisch lijden wordt juist groter, dat kan niet de bedoeling zijn van een GGZ-instelling. De instelling noemt zich volgens de brochure zelfs een ‘psychiatrisch centrum’.

Bedreigingen en dwang
Bedreiging van medecliënten, soms ook van het personeel, hoort erbij. Ik ondervind pesterijtjes van het personeel, omdat ik als hoogbegaafde een vreemde eend in de bijt ben of omdat cliënten nou eenmaal zo benaderd worden. Bij de intake wordt al direct op dreigende toon gemeld dat bij  niet naleven van de huisregels de consequentie is dat ik de straat op moet. Deze dreiging zou vaker voorbijkomen: bij niet op tijd zijn voor je hart- of diabetesmedicatie of linnenwissel. Een ultiem dwangmiddel om cliënten onder controle te houden. Regelmatig worden cliënten letterlijk in de kou gezet, als straf.

Meubilair en scheldwoorden vliegen regelmatig voorbij. Net als doodsbedreigingen van medecliënten, die me benaderen voor verkoop van drugs, gestolen goederen of om geld te 'lenen'. Toevallig altijd € 10 per keer, de prijs van een balletje cocaïne of heroïne. De beveiliging pakt het niet op, het hoort bij de dagelijkse gang van zaken. Buiten staan cliënten te bedelen bij voorbijgangers om geld voor drugs. Het metalen bestek is vervangen door plastic, naar verluid werden er wapens van gemaakt. Privacy is er niet: onverwacht staat er dagelijks personeel in je kamer, vooral aan het begin van de nacht.

Gebrek aan samenwerking
Dit is een GGZ-instelling, ook al ontkent de directie dat. Medicatie wordt gereguleerd en onder toezicht verstrekt. Dat betekent dat je als cliënt inneemt wat er in het systeem staat, zonder dat je daar zelf invloed op hebt. Daar worden fouten mee gemaakt. Als je niet meewerkt weiger je en zijn er consequenties. En wat is een passende straf voor iemand die zich niet aan de voorwaarden houdt, maar die dakloos is en alles kwijt is in het leven? Juist: op straat zetten, met een mooi woord 'bezinningsverlof'.    

Inmenging van een derde partij wordt als zeer ongewenst beschouwt. Nadat mijn cardioloog én huisarts contact hebben opgenomen om hun zorgen te uiten over de ontwikkeling van mijn hartfalen bij nog langer verblijf, volgen consequenties. Bij een gesprek met de hoofdbehandelaar en de coördinator wordt mij toegebeten:‘Nu gaan we natuurlijk niets meer voor je doen!’ Kritiek en eigen initiatief worden absoluut niet op prijs gesteld, zelf specialisten inzetten evenmin. Moet je vanwege diabetes en hartfalen een dieet volgen? Vergeet het maar. Psychologische hulp om het verblijf te doorstaan of om trauma's uit het verleden te verwerken is er niet. Zelfs niet op aanvraag.

Stress en spanning
De kant-en-klaarmaaltijden bestaan vooral uit bindmiddel om daklozen een gevuld gevoel te geven. Van een uitgebalanceerde, voedzame maaltijd is geen sprake, vitaminen zijn een zeldzaamheid. Naast het afwijzen van het dieet voor diabetici en hartpatiënten is er ook fysieke teloorgang door gebrek aan rust en slaap. Ik had hevige pijnen in boven- en onderarmen. Na medicatiewisseling, in overleg met mijn cardioloog, bleef de pijn. Een uitgebreid bloedonderzoek leverde ook niets op. Conclusie van de huisarts: de pijn wordt veroorzaakt door stress en spanning als gevolg van de leefsituatie.

De bedoeling was dat dit een tijdelijk verblijf zou zijn, onder het mom: ‘Hier hoor jij natuurlijk niet thuis.’ Tijdelijk werd ruim acht maanden. ‘Ga dan weg!’ zou je zeggen. Dat gaat niet zo makkelijk. Voor de vele nazorgprogramma’s moet ik aan bepaalde voorwaarden voldoen. Zicht op een eigen huis, indicatie verstandelijk beperkt, ex-gedetineerd, niets is op mij van toepassing. Voor een mooi initiatief als Housing First kom je alleen in aanmerking als je je niet kunt handhaven in een groep en intensieve hulp nodig hebt, van administratie tot huishouding. Een regionaal instituut begeleid wonen dan? Dan is er de eis van het CAK, circa 75% van het inkomen inleveren. Met andere vaste lasten erbij is dat onhaalbaar.

Vicieuze cirkel
Inschrijven voor een sociale huurwoning? Dat kan, maar de wachttijd is circa negen jaar en de inschrijfduur gaat naar nul elke keer als je verhuist. Urgentie aanvragen? Helaas kan dat alleen als je minimaal twee jaar ingeschreven staat in de gemeente en al een zelfstandige woning bewoont. Particuliere huur? Onbetaalbaar in deze contreien, daarnaast is een vast arbeidscontract een vereiste. Daarbij, als je alles kwijt bent, van geld tot inboedel, dan is er starterskapitaal nodig voor een nieuw begin. Een sociaal fonds dus? Als dat wordt toegekend keert het fonds pas uit als je een woning hebt kunnen vinden en deze betrokken hebt. Mosterd na de maaltijd, zo zit je gevangen in een vicieuze cirkel.

Vlucht naar een onzekere toekomst
Het laatste exces: ik werd naakt onder de douche bekeken en geschoffeerd door de coördinator. Ik ben gevlucht naar een wederom onzekere toekomst. Een zonder dreigementen, zonder aantasting van integriteit en privacy. De grootste vijand blijkt nu ongeloof, ongeloof over hetgeen wat is gebeurd, door professionals in de zorg. Wellicht doet dat nog het meeste pijn. Ondanks alles heb ik mijn leven weer op kunnen pakken. De oplossing was weggaan, weg van de terreur van de GGZ. Het geluk is dat ik mijn werk als freelance  IT'er, technisch analist op de beurs en vrijwilligerswerk als penningmeester voor een stichting op heb weten te pakken.

Schade en schande
Het vertrek heeft invloed gehad op mijn hartfalen. De laatste echo gaf een herstel weer van circa 70% sinds eind vorig jaar. Spectaculair, aldus een cardioloog. Een opmerkelijke ontwikkeling bij vermindering van stress en spanning door je omgeving. Hoewel deze stress wel oplaaide na facturatie van de ruim acht maanden lijden door het CAK, een jaar na dato. Het bezwaar heb ik gewonnen, de instelling is mij enigszins tegemoetgekomen met een kleine schadevergoeding. We zijn er nog niet. Dit was onnodige schade door de zorg, slechts gericht op declaratie. Door kwetsbaren samen te brengen, te denigreren en voor het gemak een status quo na te streven met veelal onbekwaam personeel. Het moet en kan ook anders.

(Pieterse is niet de echte naam, die is wel bekend bij de redactie)