La Ruche: Zorgen om een bipolaire moeder

1 augustus 2022 • Henk Maurits • FILMRECENSIE

Een liefhebbende moeder die haar kinderen tot wanhoop brengt, zonder dat ze daar zelf iets aan kan doen. Zo zou je de situatie van Alice kunnen noemen in de film La Ruche. Een alleenstaande moeder met een bipolaire stoornis die met haar onvoorspelbare en onnavolgbare gedrag haar drie tienerdochters gek maakt, in een gezin waar liefde en pijn elkaar afwisselen en hulpeloosheid de rode draad is voor zowel moeder als dochters.

Nederland heeft meer dan een half miljoen kinderen die thuis te maken hebben met een ouder met een psychisch of een verslavingsprobleem. Deze zg. KOPP/KOV-kinderen (*) hebben niet alleen een grotere kans om zelf een stoornis te ontwikkelen, maar hebben thuis geregeld te kampen met abnormale omstandigheden die ze belemmeren in hun normale ontwikkeling als kind. Een aansprekend praktijkvoorbeeld daarvan is te zien in de speelfilm La Ruche, die een beeld geeft van wat kinderen voor hun kiezen kunnen krijgen als moeder de weg kwijt is en zij min of meer aan hun lot zijn overgelaten.

Oudste dochter

Centrale figuur in La Ruche is niet de moeder van het gezin, maar haar oudste dochter Marion, het scharnierpunt waar alles om draait sinds vader het huis heeft verlaten voor een nieuwe vriendin. Of hij uit huis is omdat hij het thuis niet meer uithield blijft ongewis, maar zijn afwezigheid is wel een extra complicerende factor voor dochter Marion, die zich verantwoordelijk voelt voor zowel haar moeder als haar zussen. Zij probeert met kunst en vliegwerk het gezin bij elkaar te houden en mee te bewegen met het onvoorspelbare en soms pijnvolle gedrag van haar moeder, die het huishouden en ook de zorg voor haar medicijnen volledig op zijn beloop laat. Dat mag Marion allemaal regelen.

Moeder Alice gaat gebukt onder stemmingswisselingen. Het ene moment is ze heel druk en maakt er een dolle boel van als ze, tot plezier van haar dochters, haar klerenkast overhoophaalt. Maar ze kan ook thuiskomen, niets zeggen en zich stilletjes opsluiten in haar kamer. Dat het ook bijna fout kan gaan merkt Marion wanneer ze op een avond haar moeder in het donker aantreft met een aardappelschilmesje in haar hand. De volgende morgen vinden ze een briefje dat Alice zich vrijwillig heeft laten opnemen – niet voor het eerst – en dat hun vader maar zijn verantwoordelijkheid moet nemen.

Splijtstof

Maar vader zorgt met zijn nieuwe vriendin eerder voor splijtstof bij oudste dochter Marion, dan dat hij voor verbinding zorgt. Sterker nog, er ontstaat een tweestrijd tussen de meiden waarbij Marion zich fel verzet tegen zijn komst. Haar vader wordt door haar bewust op afstand gehouden en krijgt geen kans een rol van betekenis te spelen binnen het gezin. Door de film heen, worden de dochters verschillende keren heen en weer geslingerd in hun gevoelens tussen vader en moeder, waarbij de keuze voor hun moeder onvoorwaardelijk is. Ondanks alles houden ze van elkaar. Dat blijkt ook uit diverse intieme en vertederende scènes als moeder weer thuis is en ze als vier puppies naast elkaar op bed liggen.

Totdat moeder op een dag opnieuw doorslaat en met het wilde plan komt met zijn vieren in Chili te gaan wonen en daar een nieuw leven te beginnen. Op dat moment wordt ook de altruïstische liefde van Marion zwaar op de proef gesteld, want niet alleen heeft zij haar vriend laten lopen vanwege haar moeder, ze staat ook net op het punt om een dansopleiding te gaan volgen in Brazilië. Maar moeder Alice is niet meer te houden, begint het huis te ontruimen en blijkt op een gegeven moment met haar jongste dochter te zijn vertrokken naar de luchthaven, waar ze door het lint gaat als haar dochter uiteindelijk niet mee wil. De rest van de familie moet dan komen opdraven om de brokstukken te lijmen, maar de vraag is of het ooit nog goedkomt.

Boekverfilming

Filmmaker Christophe Herman had al een aardige staat van dienst als documentaire filmmaker, voor hij gewezen werd op het boek La Ruche van schrijver Arthur Loustalot, die hierin zijn ervaringen met zijn bipolaire moeder beschrijft. Herman was erdoor gegrepen en besloot er zijn eerste speelfilm aan te wijden, waarbij hij niet over een nacht ijs ging. Om te beginnen bij het ontwikkelen van een geloofwaardig script, maar ook bij het zoeken naar jonge actrices die zich konden inleven in de niet eenvoudige rollen van de drie dochters. Daarbij heeft hij met Sophie Breyer in de rol van oudste dochter Marion een briljante keuze gemaakt, terwijl hij tegelijk kon bogen op de ruime ervaring van actrice Ludivine Segnier als moeder Alice, die ook nog haar eigen dochter Bonnie meenam naar de filmset voor de rol van jongste dochter Louise.

Met een kleine crew wist hij in het appartement waar de film zich grotendeels afspeelt en waar de actrices ook konden slapen, douchen etc. een intieme sfeer te creëren die noodzakelijk was voor veel van de tedere scènes tussen met name moeder Alice en oudste dochter, maar ook tussen de meiden onderling. Het leverde een zeer geloofwaardige, prachtige geacteerde film op met een beeldtaal die de gevoelens van de personages van zeer nabij volgt. Dicht op de huid als het gevoelig of gespannen wordt en op afstand als moeder zich terugtrekt in haar binnenwereld, met als afwisseling verstilde beelden van het appartement of de stad Luik, waar de film zich afspeelt, om even bij te komen van de emoties die de film losmaakt.

La Ruche. Regie: Christophe Hermans, België/Frankrijk, 2022, 81 min., speelfilm. Nederlandse première: 21 juli 2022. Te zien in de filmhuizen en via Picl.nl. 

• Nederland telt op jaarbasis 577.000 minderjarige KOPP/KOV-kinderen. De kans dat deze kinderen een psychische stoornis ontwikkelen is drie tot dertien keer zo groot als kinderen die niet opgroeien met ouders met psychische of verslavingsproblemen. Gezien de omvang van de doelgroep en het verhoogde risico op problemen staat KOPP/KOV nationaal en internationaal in de belangstelling binnen de gezondheidszorg. Onderzoek toont aan dat met preventieve interventies de beschermende factoren voor het KOPP/KOV-kind versterkt kunnen worden, waardoor de kans op problemen later in hun leven kan worden gereduceerd. In ons land is al veel tot stand gebracht voor deze doelgroep, waaronder de KOPP-Richtlijn en de generieke module KOPP/KOV (in ontwikkeling).