What's in a name?
31 maart 2014 ♦ Jeannine van Dijck ♦ COLUMN
Een aantal jaren geleden nam ik de bus naar Amsterdam-Noord. Mijn moeder was een paar dagen daarvoor overleden en het was me die ochtend niet gelukt om eten naar binnen te krijgen. Toen ik mijn tanden in een boterham zette, vroeg mijn overbuurvrouw: 'Hebt u suiker?' 'Nee,' antwoordde ik met mijn mond vol, 'ik heb kaas.'
'Nee, nee,' zei de vrouw, 'ik vroeg me af of u suikerziekte heeft.' 'Dat had ik begrepen,' antwoordde ik droogjes. Zonder zich van de wijs te laten brengen, vervolgde de vrouw haar betoog. 'Want met suiker moet je toch ook bijtijds eten?' Ik knikte, keek even naar buiten en vervolgde mijn brunch.
Wanneer je suikerziekte door diabetes mellitus vervangt, zouden wij niet zo’n leuk onderhoud gehad hebben of toch wel? Die naam betekent letterlijk zoete doorstroom of zoete urine. Aan iemand in de bus vragen of zij zoete urine heeft, is ook zo wat. Nee, laten we het maar bij suiker houden.
Aan dit voorval moest ik denken bij het lezen over een prijsvraag van de patiëntenvereniging Anoiksis. Zij was op zoek naar een andere naam voor schizofrenie. De jury liep warm voor disfunctionele perceptie syndroom (DPS). Dat heeft iets weg van een interessant besturings- of beveiligingssysteem.
De ziekte een andere naam geven verandert helaas niets aan de bonte verzameling ziektebeelden en symptomen. De naam schizofrenie, gespleten geest, heeft nooit iets met meerdere persoonlijkheden te maken gehad. Dat is een misvatting. De aanduiding heeft betrekking op de incoherentie van het denken, op moeite hebben met spraak en op het verlies van de werkelijkheid. Dat typeert nou net schizofrenie.
Bij tal van andere ziektes zijn de gewone namen naar de achtergrond verdwenen. Men heeft het nauwelijks meer over bronchitis of over longemfyseem. Nee, men is de bezitter van een vorm van Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD). Het klinkt beslist mooier en interessanter, maar daarmee heb je niet meer lucht. Toen ik zelf zestien maanden opgenomen was in een psychotherapeutische gemeenschap, waren wij geen cliënten of patiënten; nee, nee, wij waren bewoners. Dat klinkt allemaal reuze gezellig, alsof je deelnemer bent van een vakantiekolonie of van een op ideologische grondslag opgerichte commune. Het verblijf werd er niet beter op, en in het praten in termen van bewoners vind je niet bepaald een aansporing om spoedig te vertrekken.
Enerzijds zien we een beweging naar het bespreekbaar maken van allerhande ziektes en aandoeningen. Anderzijds lijkt duidelijk zeggen wat je hebt niet te passen in een maatschappij die zichzelf graag als maakbaar ziet. Blijkbaar kun je maar het beste iets mankeren met een boeiende, mysterieuze en chique naam. Laat ik er maar een eind aan breien. De dokter verwacht mij voor mijn chronische nasus canalis, een ouderwetse loopneus.
Jeannine van Dijck
Columnist en dichter
Uit: Jeannine van Dijck, 33 CC. Columns en cursiefjes. Uitgave in eigen beheer, november 2013.
Te bestellen via